'Đổi mới' lần thứ hai với động lực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

 “Đổi mới lần thứ nhất giúp Việt Nam thoát nghèo, Đổi mới lần thứ hai sẽ giúp chúng ta thoát bẫy thu nhập trung bình để trở thành nước phát triển”, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, ba trụ cột khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là động lực trung tâm cho hành trình này.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Diễn đàn - Ảnh: VGP/TG

Ngày 29/8, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) chủ trì tổ chức Diễn đàn "Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia".

Đây là một trong những sự kiện trọng điểm hướng tới kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2025); nằm trong chuỗi hoạt động của Triển lãm thành tựu Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia.

Khẳng định vai trò trung tâm của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Phát biểu tại Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Diễn đàn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để cùng nhìn lại chặng đường đã qua, dự báo những xu thế mới, cùng nhau kiến tạo tầm nhìn cho tương lai, định hình tư duy chiến lược cho thập kỷ tới về Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số, truyền đi thông điệp về vai trò trung tâm của bộ ba này trong sự phát triển của đất nước.

Bộ trưởng nhấn mạnh, trong suốt 80 năm qua, Khoa học và Công nghệ đã đồng hành cùng dân tộc vượt qua chiến tranh, kiến thiết đất nước, đưa Việt Nam từng bước hội nhập và phát triển.

Ngày nay, chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới, thời đại của AI, của dữ liệu lớn, của năng lượng xanh và kinh tế số. Đây là thời đại mà tri thức, sáng tạo và công nghệ chính là nguồn lực sản xuất quan trọng nhất. Đảng và Nhà nước ta đã xác định, Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số là động lực trung tâm, then chốt và đột phá của phát triển nhanh và bền vững.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: "Đổi mới lần thứ nhất của chúng ta là Đổi mới năm 1986, mở ra kỷ nguyên hội nhập và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới lần thứ hai là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái mới, nơi doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và Nhà nước cùng tham gia kiến tạo giá trị. 

Đổi mới lần thứ nhất là thoát nghèo, đổi mới lần hai là thoát bẫy thu nhập trung bình trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Đổi mới lần một lấy nông nghiệp, công nghiệp, gia công, lắp ráp làm động lực thì đổi mới lần hai lấy Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số làm động lực trung tâm để phát triển".

Cam kết hành động: Làm chủ công nghệ, phát triển hệ sinh thái đổi mới

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định, Diễn đàn lần này không chỉ thảo luận về những thách thức và cơ hội mà còn để cùng nhau cam kết hành động: Làm chủ các công nghệ chiến lược bởi không làm chủ công nghệ thời nay thì đồng nghĩa với không có chủ quyền quốc gia; xây dựng một hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội.

 Đồng thời, xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo, khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, dựa trên đổi mới sáng tạo; tạo thể chế và các công cụ số để doanh nghiệp Việt Nam có thể chỉ có 1 người.

Theo Bộ trưởng, những hành động được chung tay cùng nhau cam kết còn là việc đẩy nhanh chuyển đổi số toàn dân và toàn diện. 

Toàn dân là mọi người dân đều tham gia và thụ hưởng, không ai bị bỏ lại phía sau. Toàn diện là chuyển đổi số diễn ra trong mọi lĩnh vực và ở mọi cấp độ, bao trùm cả hạ tầng số, dữ liệu số, kỹ năng số và an toàn, an ninh mạng. Và đặc biệt, biến Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số thành sức mạnh để Việt Nam vươn lên, góp phần hiện thực hoá khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh báo cáo tại Diễn đàn - Ảnh: VGP/TG

Thành tựu và khoảng cách cần vượt qua

Báo cáo tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ KH&CN nhấn mạnh, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định 3 trụ cột Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số là động lực trung tâm, góp phần tạo đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội. Lần đầu tiên, bộ 3 này đi chung với nhau trong 1 Nghị quyết của Bộ Chính trị và nhập với nhau về 1 Bộ quản lý.

Đối với trụ cột KHCN, hiện nay, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực KH&CN. Các lĩnh vực như công nghệ sinh học, vật liệu mới và năng lượng tái tạo đã có bước tiến, ví dụ như chủ động được công nghệ sản xuất vaccine cho người và vật nuôi, công nghệ trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, năng lượng tái tạo, kinh tế xanh...

Tuy nhiên, vẫn tồn tại khoảng cách: Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) chỉ khoảng 0,5% GDP, thấp hơn mức trung bình thế giới (2,4%). Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, chi R&D đạt 2% GDP, với xã hội đóng góp trên 60% tổng chi cho KHCN.

Đối với trụ cột Đổi mới sáng tạo, nếu KHCN và đổi mới sáng tạo được kỳ vọng đóng góp 4% vào tăng trưởng GDP thì phần đóng góp từ đổi mới sáng tạo chiếm tới 3%, trong khi KHCN chiếm 1%, qua đó phản ánh rõ vai trò lan tỏa, thực tiễn và toàn dân của đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế hiện đại.

Hiện trạng cho thấy Việt Nam có hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động, với hơn 3.000 start-up năm 2024 và giá trị đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Các ví dụ thành công như Vingroup với xe điện VinFast hay FPT với phần mềm AI. Tuy nhiên, số lượng sáng chế còn thấp và tỷ lệ thương mại hóa chỉ 5%-7%. Nghị quyết đặt mục tiêu tăng đơn sáng chế 16%-18%/năm, và khai thác thương mại đạt 8%-10%.

Đối với trụ cột Chuyển đổi số (hạ tầng số và xã hội số), Việt Nam xếp hạng 52/193 về Chỉ số Chính phủ điện tử (EGDI) năm 2024, với 80% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4. Kinh tế số đạt 16% GDP năm 2024. 

Tuy nhiên, thách thức như hạ tầng số chưa đồng đều, an ninh mạng và kỹ năng số của người dân. Nghị quyết mục tiêu kinh tế số đạt 30% GDP năm 2030, phủ sóng 5G toàn quốc, và 80% giao dịch không tiền mặt. Chuyển đổi số sẽ là động lực cho tăng trưởng nhanh, giúp GDP tăng thêm 1,5-2% mỗi năm nhờ tối ưu hóa quy trình quản lý, quản trị và quy trình sản xuất.

Diễn đàn được tổ chức với 4 phiên làm việc chuyên sâu - Ảnh: VGP/TG

Diễn đàn được tổ chức với 4 phiên làm việc chuyên sâu. Trong đó, Phiên 1 tập trung bàn về tương lai KHCN, với trọng tâm là các công nghệ nền tảng, công nghệ chiến lược. Phiên 2 đi sâu vào các giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia.

Phiên 3 thảo luận về chuyển đổi số, đặc biệt là hạ tầng số và xã hội số. Với các nội dung trình bày về: Tương lai hạ tầng số quốc gia; ứng dụng chuyển đổi số trong quản trị nhà nước, y tế, giáo dục, tài chính, nông nghiệp; kết nối chuyển đổi số với đổi mới sáng tạo để thúc đẩy tăng trưởng GDP hai con số.

Phiên 4 là tọa đàm chuyên sâu xoay quanh 4 chủ đề: Phát triển nguồn nhân lực cho tương lai KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tăng cường hợp tác quốc tế và phát huy vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp công nghệ.

Các tham luận, thảo luận tại Diễn đàn sẽ tập trung vào các nội dung lớn: Việt Nam cần làm gì để nắm bắt, phát triển các công nghệ chiến lược? Làm thế nào để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hội nhập quốc tế? Làm sao để phát triển hạ tầng số, bảo đảm chủ quyền số quốc gia? Và đâu là giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu?

Diễn đàn không chỉ là dịp để cộng đồng KHCN, đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước cùng chia sẻ tầm nhìn, kết nối nguồn lực, mà còn là sự kiện khẳng định quyết tâm đưa KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm cho phát triển nhanh và bền vững của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thu Giang

(theo baochinhphu.vn)

Nguồn: https://baochinhphu.vn/doi-moi-lan-thu-hai-voi-dong-luc-khcn-doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so-102250829114406035.htm