Không chỉ bảo hộ, đã đến lúc thương mại hóa mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ

Sáng chế tăng nhanh nhưng tỷ lệ thương mại hóa còn khiêm tốn, khiến nhiều tài sản trí tuệ chưa được phát huy giá trị. Thực tế này đặt ra yêu cầu phải có khung pháp lý mạnh hơn, để sở hữu trí tuệ không chỉ được bảo hộ mà còn được khai thác và thương mại hóa, biến tri thức sáng tạo thành của cải quốc gia.

Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Phạm Đại Dương phát biểu tại Hội thảo - Ảnh: VGP/TG

Ngày 3/10, tại Hà Nội, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương phối hợp cùng Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội thảo "Khung khổ pháp lý và chính sách về thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ – Động lực tăng trưởng kinh tế mới".

Phát biểu tại hội thảo, đồng chí Phạm Đại Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho biết, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Kế hoạch số 01 về hành động chiến lược triển khai Nghị quyết 57 đã nhấn mạnh vấn đề sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, sáng kiến đột phá số 7 nêu trong Kế hoạch số 01 liên quan trực tiếp đến hệ sinh thái sở hữu trí tuệ và chuyển giao tri thức và công nghệ đã khẳng định cần tạo lập môi trường thuận lợi và cơ chế hiệu quả cho việc bảo hộ, khai thác, thương mại hóa tài sản trí tuệ và thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động chuyển giao công nghệ giữa các viện nghiên cứu, trường và doanh nghiệp.

Ngày 1/10 vừa qua, phát biểu chỉ đạo tại Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Quốc gia nào đi trước một bước về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ nắm lợi thế cạnh tranh chiến lược và tiến nhanh, tiến xa; ai chậm đổi mới sẽ bị bỏ lại phía sau. Không một quốc gia nào có thể "cất cánh" với nền khoa học - công nghệ thấp kém, hoạt động đổi mới sáng tạo chậm chạp".

Theo đồng chí Phạm Đại Dương, trong đổi mới sáng tạo, vấn đề sở hữu trí tuệ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Không chỉ bảo hộ kết quả sáng tạo, tạo động lực đầu tư R&D, sở hữu trí tuệ còn tạo cầu nối để chuyển giao công nghệ từ phòng thí nghiệm ra thị trường, biến tri thức thành hàng hóa thông qua việc thương mại hóa tài sản trí tuệ.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh phát biểu tại hội thảo - Ảnh: VGP/TG

Cần khung pháp lý mạnh cho thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ

Để thương mại hóa tài sản trí tuệ thực sự trở thành động lực phát triển, đồng chí Phạm Đại Dương cho rằng, cần giải quyết đồng bộ nhiều vấn đề. Trước hết, khung pháp lý phải bắt kịp xu thế toàn cầu, tạo hành lang pháp lý rõ ràng và ổn định cho các chủ thể. Bên cạnh đó, cần tháo gỡ những điểm nghẽn về định giá, tín dụng, thuế và các chính sách ưu đãi tài chính...

Việt Nam cũng phải cân nhắc lựa chọn mô hình sàn giao dịch tài sản trí tuệ, sandbox tài chính và quỹ đầu tư chuyên biệt phù hợp với điều kiện trong nước. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp, ngân hàng, quỹ đầu tư và các tổ chức trung gian cũng là yếu tố cần thiết.

Trao đổi tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh cho biết, Chính phủ đã giao Bộ KH&CN chủ trì, khẩn trương rà soát các quy định về sở hữu trí tuệ, kịp thời nghiên cứu, đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung quy định của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành.

Một trong các chính sách được đề xuất trong sửa đổi lần này là chính sách: Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng Hoàng Minh dẫn chứng xu thế quốc tế cho thấy các quốc gia phát triển đều dịch chuyển mạnh trọng tâm từ bảo hộ sang khai thác và thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ và đóng góp đáng kể vào sự phát triển của các nền kinh tế lớn trên thế giới.

Tại EU, trong giai đoạn 2017 - 2019, các ngành thâm dụng sở hữu trí tuệ đã đóng góp 47% giá trị GDP, tại Mỹ chiếm 41% năm 2019 và Hàn Quốc là 43,1% năm 2015.

Bên cạnh đó, hệ thống tài chính – tín dụng dựa trên quyền sở hữu trí tuệ ngày càng phổ biến. Trong đó, Trung Quốc là thị trường tài chính dựa trên tài sản trí tuệ lớn nhất thế giới, với hệ sinh thái tài chính sở hữu trí tuệ toàn diện, giúp khoảng 37 nghìn doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn thông qua thế chấp bằng sáng chế và nhãn hiệu, với giá trị tài trợ đạt khoảng 854 tỷ nhân dân tệ năm 2023.

Hơn nữa, xu hướng đầu tư vào tài sản vô hình ngày càng vượt trội so với tài sản hữu hình. Theo Báo cáo điểm nhấn về đầu tư tài sản vô hình toàn cầu năm 2024 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), giai đoạn 2008 - 2023, đầu tư vào tài sản vô hình tăng gần bốn lần so với đầu tư vào tài sản hữu hình; riêng tại Hoa Kỳ, giá trị đầu tư này đã tương đương khoảng 15% GDP trong năm 2024.

Hội thảo "Khung khổ pháp lý và chính sách về thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ – Động lực tăng trưởng kinh tế mới" - Ảnh: VGP/TG

Tại Việt Nam, số lượng đơn sáng chế và giải pháp hữu ích của người Việt tăng trung bình 11,7% mỗi năm trong giai đoạn 2014–2024. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh tiềm năng sáng tạo ngày càng lớn của người Việt. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động thương mại hóa còn rất hạn chế, lý do từ nhiều khía cạnh khác nhau, trong đó khung pháp lý hiện hành, dù đã tạo nền tảng bảo hộ, nhưng chưa đủ mạnh để thúc đẩy ứng dụng và khai thác thương mại.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, quá trình rà soát cho thấy, nhiều quy định về xác lập, khai thác, định giá và chuyển giao tài sản trí tuệ chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn, còn phân tán và thiếu tính đồng bộ với các luật khác.

Dự thảo sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ lần này hướng đến khắc phục những bất cập trên bằng cách mở rộng quyền định đoạt của chủ sở hữu tài sản trí tuệ, thiết lập cơ chế minh bạch cho hoạt động góp vốn, chuyển nhượng, định giá và thế chấp, đồng thời khuyến khích hình thành và phát triển các tổ chức trung gian như sàn giao dịch, văn phòng chuyển giao công nghệ, tổ chức định giá tài sản trí tuệ.

Các điều khoản được đề xuất sửa đổi, bổ sung trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế và phân tích các điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Các điều khoản được thiết kế không chỉ nhằm giải quyết bất cập trước mắt, mà còn hướng đến việc tạo dựng một khung pháp lý có khả năng thích ứng trong dài hạn, nhất là trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng.

Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) Lưu Hoàng Long phân tích xu hướng quốc tế và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật. Các đại biểu cũng chia sẻ kinh nghiệm thương mại hóa sáng chế, tiềm năng tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ. Phiên thảo luận có sự tham gia sôi nổi của đại diện các bộ, ngành, hiệp hội, tổ chức tư vấn và giới luật sư.

Các ý kiến đều cho rằng thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ là khâu quyết định để chuyển hóa các kết quả sáng tạo thành giá trị kinh tế và lợi ích xã hội. Một hành lang pháp lý mạnh, đồng bộ sẽ giúp sáng chế của người Việt không chỉ được bảo hộ, mà quan trọng hơn, được khai thác hiệu quả, tạo ra giá trị kinh tế và động lực phát triển bền vững.

Thu Giang

(theo baochinhphu.vn)

Nguồn: https://baochinhphu.vn/khong-chi-bao-ho-da-den-luc-thuong-mai-hoa-manh-me-quyen-so-huu-tri-tue-102251003140208881.htm