Kỷ niệm 50 năm Viện Thông tin Khoa học Xã hội: Nửa thế kỷ cống hiến cho khoa học Việt Nam

Ngày 8 tháng 5 năm 2025, tại Hà Nội, Viện Thông tin Khoa học Xã hội, trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, đã tổ chức Lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập (08/5/1975 - 08/5/2025) trong không khí trang trọng và ấm áp. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc lịch sử, tôn vinh hành trình nửa thế kỷ của Viện trong nghiên cứu, cung cấp thông tin khoa học xã hội, và đóng góp vào sự nghiệp phát triển đất nước. Buổi lễ quy tụ đông đảo các nhà khoa học, lãnh đạo, đại diện các cơ quan, tổ chức, đối tác trong và ngoài nước, cùng các thế hệ cán bộ đã gắn bó với Viện. Đây không chỉ là dịp để nhìn lại những thành tựu rực rỡ mà còn là cơ hội để Viện khẳng định vai trò tiên phong, hướng tới những mục tiêu chiến lược trong kỷ nguyên mới.

Khách mời tham dự buổi lễ

Không khí buổi lễ tràn ngập niềm tự hào khi các đại biểu cùng nhau ôn lại chặng đường 50 năm đầy thử thách và vinh quang của Viện. Những tiết mục văn nghệ đặc sắc, đậm chất văn hóa truyền thống kết hợp với tinh thần khoa học, đã mở đầu chương trình, mang lại cảm xúc ấm áp và phấn khởi. Một bộ phim tài liệu được trình chiếu, tái hiện sống động hành trình phát triển của Viện từ những ngày đầu thành lập vào năm 1975, khi đất nước còn đối mặt với muôn vàn khó khăn, đến vị thế hiện tại như một trung tâm nghiên cứu và thông tin khoa học xã hội hàng đầu Việt Nam. Bộ phim không chỉ khơi gợi niềm tự hào mà còn giúp các thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về những nỗ lực bền bỉ của các thế hệ đi trước, những người đã đặt nền móng cho sự phát triển của Viện.

Trong bài phát biểu tại buổi lễ, PGS.TS Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học Xã hội, đã xúc động chia sẻ về những cột mốc quan trọng trong lịch sử của Viện. Ông nhấn mạnh rằng Viện được thành lập theo Quyết định số 93/CP ngày 8/5/1975 của Hội đồng Chính phủ, trên cơ sở thống nhất Thư viện Khoa học Xã hội và Ban Thông tin Khoa học Xã hội. Sự ra đời của Viện là một bước ngoặt, lần đầu tiên trong hệ thống khoa học xã hội Việt Nam có một cơ quan chuyên trách nghiên cứu, cung cấp thông tin và tư liệu khoa học xã hội cho các cơ quan lãnh đạo, quản lý và nghiên cứu. Qua nhiều lần tái cơ cấu vào các năm 2005, 2013, 2017, 2021 và gần đây nhất là năm 2024, Viện đã kiên định với hai trọng tâm chính: nghiên cứu, thông tin khoa học và quản lý thư viện. Việc sáp nhập Trung tâm Thông tin - Thư viện Quốc tế vào Viện từ ngày 1/1/2024 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng, giúp thống nhất quản lý các thư viện thuộc Viện Hàn lâm và củng cố vai trò trung tâm của Viện trong hệ thống này.

PGS.TS Vũ Hùng Cường - Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học Xã hội phát biểu trong buổi lễ.

Thư viện Khoa học Xã hội, được công nhận là Thư viện Quốc gia về Khoa học Xã hội, là niềm tự hào lớn nhất của Viện. Với vốn tài liệu phong phú, thư viện lưu giữ 347.828 cuốn sách, gần 900 tên tạp chí, cùng hàng chục ngàn tài liệu quý hiếm. Trong đó, có 40.827 cuốn sách tiếng Pháp, tiếng Anh và các ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Latinh, 42.175 cuốn sách Trung Quốc cổ, 11.223 cuốn sách tiếng Nhật Bản cổ, và 3.534 cuốn sách Hán Nôm. Thư viện còn sở hữu hơn 160 tập thần tích, thần sắc của khoảng 9.000 làng Việt, 1.225 văn bản hương ước, trong đó có 50 văn bản từ thế kỷ XVIII-XIX, mang giá trị lịch sử to lớn. Kho bản đồ của thư viện cũng vô cùng quý giá, với 9.427 tấm bản đồ và 122 tập Atlas về các nước Đông Dương, bao gồm những tài liệu độc đáo như bản đồ Hà Nội năm 1831 và 1873, hay bản đồ Sài Gòn năm 1902. Ngoài ra, thư viện lưu giữ 58.003 bức ảnh về di tích lịch sử, sinh hoạt văn hóa, kiến trúc và khảo cổ, cùng 25.750 phim nhựa tấm, phim kính, 3.107 tấm phim đèn chiếu, 5.776 microfilm, và hơn 400 bản sắc phong từ triều Nguyễn và các triều đại phong kiến, với bản cổ nhất từ thế kỷ XVI. Trong lĩnh vực công nghệ số, thư viện đã xây dựng cơ sở dữ liệu thư mục với 1.283.055 biểu ghi và số hóa hơn 5.850.000 trang tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Những con số này không chỉ thể hiện quy mô của thư viện mà còn khẳng định vai trò của Viện trong việc bảo tồn, phát huy và phổ biến tri thức khoa học xã hội, góp phần bảo vệ di sản văn hóa, lịch sử của dân tộc.

Trong lĩnh vực nghiên cứu và thông tin khoa học, Viện đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Ngay từ khi thành lập, Viện đã tập trung xây dựng các sản phẩm thông tin khoa học, như các tập san chuyên ngành, thông tin chuyên đề, và các bài dịch thuật, lược thuật, tổng thuật từ tài liệu trong và ngoài nước. Những ấn phẩm như Niên giám Thông tin Khoa học Xã hội, Tài liệu phục vụ nghiên cứu (100 số/năm), và sách thông tin chuyên đề luôn được đón nhận nhờ tính chọn lọc và định hướng rõ rệt, phục vụ các nhà lãnh đạo, tổ chức và cá nhân. Tạp chí Thông tin Khoa học Xã hội, ra đời từ năm 1978 với 12 số tiếng Việt mỗi năm, và từ năm 2007 bổ sung phiên bản tiếng Anh (Social Sciences Information Review, 2 số/năm), đã trở thành một kênh thông tin đa ngành uy tín. Tạp chí được Hội đồng Giáo sư Nhà nước tính điểm cho các công trình công bố trong các lĩnh vực như triết học, xã hội học, sử học, văn hóa, kinh tế học và luật học. Từ năm 2006, tạp chí đã xuất bản toàn văn dưới dạng truy cập mở trên CSDL Tạp chí Khoa học Việt Nam trực tuyến, góp phần hội nhập quốc tế.

Hợp tác quốc tế là một điểm sáng trong hành trình của Viện. Từ các mối quan hệ trao đổi ấn phẩm với các thư viện quốc tế, Viện đã mở rộng hợp tác với các tổ chức danh tiếng như Đại học Quốc gia Úc, Đại học Kyoto (Nhật Bản), Trường Viễn Đông Bác cổ (Pháp), và các đại học ở Hàn Quốc. Một dự án tiêu biểu là hợp tác với Trường Viễn Đông Bác cổ vào năm 2019, xây dựng trang web tư liệu ảnh chung và tổ chức triển lãm ảnh nhân kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Pháp vào năm 2023. Gần đây, Viện tổ chức hội thảo quốc tế “Tư liệu Hán Nôm: sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu và khai thác” vào ngày 7/5/2025, quy tụ gần 40 học giả và chuyên gia. Hội thảo nằm trong chuỗi sự kiện thường niên về tư liệu Hán Nôm, do Viện phối hợp với các cơ quan trong và ngoài nước, khẳng định vai trò của Viện trong việc quảng bá kho tư liệu quý hiếm và nâng cao vị thế quốc tế.

Cán bộ và nhân viên của Viện Thông tin Khoa học Xã hội trong một tiết mục văn nghệ chào mừng lễ kỷ niệm.

Dù đạt nhiều thành tựu, Viện cũng đối mặt với những thách thức, như đội ngũ cán bộ nghiên cứu trình độ cao còn mỏng, khả năng khai thác tư liệu quý hiếm còn hạn chế, và kinh phí cho chuyển đổi số chưa đáp ứng nhu cầu. Tuy nhiên, Viện đã đặt ra tầm nhìn chiến lược đến năm 2045, hướng tới trở thành trung tâm cung cấp thông tin tri thức hiện đại, với Thư viện Khoa học Xã hội vận hành ở trình độ tiên tiến khu vực. Để đạt mục tiêu này, Viện sẽ tiếp tục đổi mới, mở rộng hợp tác, nâng cao chất lượng sản phẩm thông tin, và ứng dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn. Viện cũng cam kết đóng góp vào các chiến lược phát triển bền vững của đất nước, từ tư vấn chính sách đến bảo tồn di sản văn hóa.

Lễ kỷ niệm 50 năm là một cột mốc quan trọng để Viện Thông tin Khoa học Xã hội tôn vinh những thành tựu và khẳng định sứ mệnh khoa học. Với sự đồng hành của Viện Hàn lâm, các đối tác quốc tế, và đội ngũ cán bộ nhiệt huyết, Viện tự tin sẽ tiếp tục là ngọn cờ đầu trong khoa học xã hội, đưa tri thức Việt Nam vươn xa trên trường quốc tế. Từ một cơ quan nghiên cứu nhỏ bé, Viện đã vươn mình trở thành trung tâm thông tin khoa học xã hội hàng đầu, với Thư viện Khoa học Xã hội là biểu tượng của tri thức quốc gia. Trong kỷ nguyên mới, Viện sẽ tiếp tục viết những trang sử mới, góp phần xây dựng một xã hội tri thức, hiện đại và thịnh vượng.

Lê Trung