Thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và Belarus đi vào chiều sâu hiệu quả

07/12/2023 10:51:47

Chuyến thăm chính thức Việt Nam lần này của Thủ tướng Roman Golovchenko góp phần quan trọng thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và Belarus đi vào chiều sâu hiệu quả, nhất là về chính trị, ngoại giao, thương mại, đầu tư, nông nghiệp, an ninh - quốc phòng, du lịch, văn hóa, giáo dục - đào tạo; mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng như giao thông vận tải, khoa học, công nghệ...

Thủ tướng Cộng hòa Belarus Roman Golovchenko và Đoàn đại biểu cấp cao Chính phủ Cộng hòa Belarus đến Hà Nội, bắt đầu chuyến thăm chính thức Việt Nam.

Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phạm Minh Chính, Thủ tướng Cộng hòa Belarus - Roman Golovchenko tiến hành chuyến thăm chính thức Việt Nam từ ngày 6 đến 9/12/2023.

Đây là chuyến thăm chính thức Việt Nam đầu tiên của Thủ tướng Roman Golovchenko kể từ khi được bổ nhiệm năm 2020 và cũng là chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của người đứng đầu Chính phủ Belarus trong 12 năm qua. Sự kiện này là dấu mốc quan trọng trong quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp và hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam và Belarus, vạch ra tầm nhìn mới cho quan hệ song phương, vì hòa bình, ổn định và phát triển.

Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Belarus - Roman Golovchenko diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt Nam - Belarus, kế thừa mối quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt tốt đẹp đã có giữa Việt Nam và Liên Xô trước đây, phát triển tốt đẹp về nhiều mặt.

Sau khi tuyên bố độc lập năm 1991, Belarus đi theo đường lối đa nguyên chính trị. Tháng 01/1994, Quốc hội đã thông qua Hiến pháp xác lập chính thể Cộng hòa Tổng thống.

Ngày 23/6/1994, ông Alexander Lukashenko được bầu làm Tổng thống đầu tiên của Belarus và tái đắc cử 5 nhiệm kỳ liên tiếp, lần gần nhất là trong cuộc bầu cử tháng 8/2020. Đầu năm 2022, Belarus tiến hành trưng cầu dân ý về sửa đổi Hiến pháp, theo đó giới hạn một cá nhân được giữ tối đa hai nhiệm kỳ của Tổng thống, cũng như điều chỉnh lại quyền hạn giữa các cơ quan nhà nước.

Belarus là nước có tiềm lực công nghiệp, nông nghiệp, khoa học, giáo dục và quốc phòng, đứng thứ 3 trong số các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ. Sau khi tách ra độc lập năm 1991, Belarus được thừa hưởng nhiều cơ sở kinh tế, công nghiệp, quân sự và khoa học của Liên Xô cũ và có thế mạnh trong các ngành cơ khí, điện tử, quang học, hóa chất, phân bón, gỗ, giấy, chế biến cao su…

Những năm đầu độc lập, Belarus gặp nhiều khó khăn. Từ 1994, Lãnh đạo Belarus chủ trương cải cách kinh tế, từng bước theo hướng kinh tế thị trường có điều tiết của Nhà nước, ổn định tình hình để dần thoát khỏi khủng hoảng. Từ 1996, nền kinh tế Belarus phục hồi và tăng trưởng. Do đại dịch COVID-19, GDP của Belarus năm 2020 giảm 0,9%. Năm 2021, GDP đạt hơn 70 tỷ USD, tăng 2,3% so với 2020. Năm 2022, GDP đạt 65 tỷ USD, giảm 4,7% so với năm 2021. Trong 10 tháng đầu năm 2023, GDP của Belarus đạt 54,3 tỷ USD, tăng 3,8% so với cùng kỳ 2022 (thống kê sơ bộ).

Hiện Belarus đang đẩy mạnh cải cách, tự do hóa nền kinh tế, thực hiện chính sách tỷ giá linh hoạt... Belarus chủ trương phát triển các ngành năng lượng thay thế như điện hạt nhân, nhiên liệu sinh học, mở rộng và đa dạng hóa hoạt động kinh tế đối ngoại sang châu Á, Mỹ La tinh, thu hút đầu tư từ châu Âu, tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới.

Chính sách kinh tế - thương mại Belarus tập trung phát triển theo hướng mở cửa thị trường, hội nhập với nền kinh tế thế giới, đa dạng hóa quan hệ, tìm kiếm các thị trường mới. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Belarus bao gồm phân bón, các sản phẩm từ dầu mỏ, máy kéo, xe tải, sợi bông, săm lốp, đồ gỗ… Các mặt hàng nhập khẩu bao gồm dầu thô, các sản phẩm từ dầu mỏ, khí đốt tự nhiên, khí hóa lỏng, kim loại và các sản phẩm từ kim loại, linh kiện máy móc, thiết bị… Năm 2021, kim ngạch ngoại thương của Belarus đạt 79 tỷ USD (tăng 34%), trong đó xuất khẩu đạt 39 tỷ USD (tăng 37,4%) và nhập khẩu đạt 39,8 tỷ USD (tăng 31%). Năm 2022, kim ngạch ngoại thương của Belarus đạt 74,9 tỷ USD, giảm 5%.

Nga hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Belarus. Thương mại song phương Belarus - Nga năm 2022 đạt mức kỷ lục 50 tỷ USD, trong 9 tháng đầu năm 2023 tăng 11% so với cùng kỳ 2022. Các đối tác thương mại lớn khác bao gồm: SNG (Ukraine, Kazakhstan), Trung Quốc, Venezuela, Iran, Ấn Độ, Brazil, Argentina, EU (Đức, Ba Lan, Hà Lan, Ý, Latvia…)…

Belarus thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ. Belarus coi phát triển quan hệ toàn diện với Nga là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại. Ngày 2/4/1997, hai nước đã ký Hiệp ước thành lập Nhà nước Liên minh Nga - Belarus.

Belarus coi trọng hướng đối ngoại châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có quan hệ với Việt Nam. Quan hệ với các nước châu Phi, Mỹ - Latinh, Trung Đông tiếp tục được củng cố và phát triển.

Belarus là thành viên của nhiều tổ chức, diễn đàn quốc tế và khu vực như: Liên hợp quốc, Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) (từ 1991), Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu (OSCE) (từ 1992), Phong trào Không liên kết (từ 1998), Tổ chức Hiệp ước An ninh tập thể (CSTO) (từ 2002), Liên minh Kinh tế Á - Âu (từ 2015); là quan sát viên của Đại hội đồng liên nghị viện ASEAN (AIPA) (từ 2011), Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO) (từ 2009), Nghị viện Mỹ La tinh (PARLATINO) (từ 2016), Hội nghị về phối hợp hành động và các biện pháp củng cố lòng tin ở châu Á (CICA) (từ 2015), Hiệp hội các quốc gia Ca-ri-bê (từ 2016), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) (từ 1993).

Ngày 27/12/1991, Việt Nam công nhận độc lập của Belarus. Ngày 24/01/1992, tại Min-xcơ, Đặc phái viên của Thủ tướng, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên và Thứ trưởng Ngoại giao Cộng hòa Belarus V.Xen-cô đã ký Nghị định thư thiết lập quan hệ ngoại giao. Belarus đã lập Đại sứ quán tại Việt Nam từ năm 1998. Việt Nam lập Đại sứ quán tại Belarus tháng 10/2003 và cử Đại sứ thường trú đầu tiên tại Belarus tháng 3/2005.

Việt Nam và Belarus kế thừa mối quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt tốt đẹp đã có giữa Việt Nam và Liên Xô trước đây, duy trì thường xuyên trao đổi đoàn và tiếp xúc các cấp, bao gồm cấp cao.

Các cơ chế hợp tác hiện có: Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật, Ủy ban Hỗn hợp liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự, Ủy ban hợp tác về khoa học và công nghệ, Tham vấn chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao (Tham vấn gần nhất diễn ra tháng 01/2022 tại Hà Nội).

Hai bên hợp tác chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau tại Liên hợp quốc, Phong trào Không liên kết, trên các diễn đàn và tổ chức quốc tế khác. Belarus ủng hộ Việt Nam ứng cử vào Hội đồng Kinh tế - Xã hội Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2016 - 2018, Ủy ban Luật pháp quốc tế nhiệm kỳ 2017 - 2021 và 2023 - 2027, Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể nhiệm kỳ 2022 - 2026, Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023 - 2025, Hội đồng Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế nhiệm kỳ 2023 - 2025…

Việt Nam và Belarus có nhiều thế mạnh bổ sung cho nhau. Việt Nam xuất sang Belarus thủy hải sản, cao su tự nhiên, đồ gỗ, hàng dệt may, giày dép, gạo, hạt điều, lạc, hạt tiêu, gia vị, chè, rau quả đóng hộp, dược phẩm, máy tính...; nhập khẩu sữa và sản phẩm từ sữa, phân bón, máy móc, thiết bị, linh kiện phụ tùng ô-tô, máy kéo, ô tô tải, hóa chất... Kim ngạch thương mại song phương 9 tháng năm 2023 đạt 46,42 triệu USD.

Uỷ ban liên Chính phủ Việt Nam - Belarus về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật có Chủ tịch Phân ban phía Việt Nam là Bộ trưởng Bộ Công Thương, Chủ tịch Phân ban phía Belarus là Phó Thủ tướng. Khóa họp 15 được tổ chức trực tuyến tháng 3/2022.

Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á - Âu (gồm Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia, Kyrgyzstan) được ký tháng 5/2015 và có hiệu lực từ tháng 10/2016. Đầu tư: Hiện nay, Belarus có 3 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư là 32,2 triệu USD. Việt Nam có 1 dự án đầu tư sang Belarus với tổng vốn đầu tư là 810 nghìn USD.

Hợp tác trong lĩnh vực phòng, chống COVID-19: Từ khi dịch COVID-19 bùng phát, hai nước đã phối hợp chặt chẽ trong ứng phó dịch bệnh. Trong giai đoạn đầu, phía Việt Nam đã tặng Belarus khẩu trang y tế. Tháng 12/2021, Việt Nam và Belarus cũng đã trao tặng lẫn nhau trang thiết bị và vật tư y tế. Hai nước đã công nhận hộ chiếu vắc-xin của nhau.

Hợp tác an ninh - quốc phòng được duy trì thông qua trao đổi đoàn, hoạt động của Ủy ban Hỗn hợp liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự. Khóa họp 20 của Ủy ban được tổ chức tại Hà Nội tháng 10/2023.

Trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, Belarus đã giúp Việt Nam đào tạo nhiều cán bộ, chuyên gia có trình độ chuyên môn cao.

Hợp tác khoa học và công nghệ giữa hai nước được duy trì và phát triển, các tổ chức khoa học và công nghệ hai nước hợp tác chặt chẽ, nhiều dự án đã được triển khai và có kết quả tốt. Ủy ban hợp tác về khoa học và công nghệ Việt Nam - Belarus đã tiến hành được 11 khóa họp (Khóa họp 11 diễn ra tháng 9/2019 tại Hà Nội).

Hợp tác trong lĩnh vực lãnh sự: Việt Nam bắt đầu áp dụng miễn thị thực cho công dân Belarus mang hộ chiếu phổ thông từ tháng 7/2015 với thời hạn 15 ngày. Từ ngày 15/8/2023, thời hạn này được nâng lên thành 45 ngày./.

Ngày 09/01/2027, Tổng thống Belarus ký Sắc lệnh về miễn thị thực nhập cảnh Belarus trong thời hạn 05 ngày cho công dân 80 nước, trong đó có Việt Nam (với công dân Việt Nam và một số nước khác có thêm một vài điều kiện bắt buộc ). Ngày 24/7/2018, Tổng thống Belarus ký Sắc lệnh nâng thời hạn miễn thị thực nói trên lên 30 ngày.

Hợp tác văn hóa - du lịch: hai bên đã tổ chức Những ngày Văn hóa Belarus tại Việt Nam (2014, 2017, 2023) và Những ngày Văn hóa Việt Nam tại Belarus (2015, 2018). Lượng khách du lịch Belarus đến Việt Nam tăng nhanh sau khi Việt Nam miễn thị thực cho công dân Belarus, đạt hơn 12.000 lượt khách năm 2019. Giai đoạn 2020 - 2022, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, việc trao đổi khách du lịch giữa hai nước không thực hiện được.

Hợp tác lao động: Hai nước đã ký Hiệp định liên Chính phủ về làm việc có thời hạn của công dân hai nước trên lãnh thổ của nhau tháng 11/2011 (có hiệu lực từ tháng 6/2013).

Hợp tác giữa các địa phương hai nước tiếp tục duy trì. Các thỏa thuận hợp tác đã được ký giữa Hà Nội và thành phố Min-xcơ (2004, 2010, 2011); thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Min-xcơ (2007); Đà Nẵng và tỉnh Grốt-nô (2005); Quảng Ninh và tỉnh Min-xcơ, Grốt-nô và Brét-xtơ (đều trong năm 2007); Hải Phòng và Vi-chép-xcơ (2007), Bình Thuận và Vi-chép-xcơ (2011, 2015); Quảng Nam và Mô-ghi-lốp (2014); Lào Cai và Bre-xtơ (2017).

Cộng đồng Việt Nam ở Belarus hiện có khoảng 500 người (bao gồm người Việt định cư, làm ăn sinh sống tại đây, sinh viên, lao động làm việc có thời hạn theo hợp đồng), đã thành lập Hội người Việt Nam tại Belarus. Tháng 12/2006, Tổng thống Alexander Lukashenko cho phép những công dân Việt Nam đã lao động, học tập tại Belarus trước năm 1992 được định cư hợp pháp, lâu dài ở Belarus.

Chuyến thăm chính thức Việt Nam lần này của Thủ tướng Roman Golovchenko góp phần quan trọng thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và Belarus đi vào chiều sâu hiệu quả, nhất là về chính trị, ngoại giao, thương mại, đầu tư, nông nghiệp, an ninh - quốc phòng, du lịch, văn hóa, giáo dục - đào tạo; mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng như giao thông vận tải, khoa học, công nghệ... Chuyến thăm cũng khẳng định chính sách của Belarus coi trọng và mong muốn thúc đẩy quan hệ với Việt Nam, đồng thời thể hiện sự coi trọng của Việt Nam dành cho quan hệ với Belarus nói riêng và các nước bạn bè truyền thống thuộc Liên Xô nói chung./.