Kỳ 3. Văn hóa Chè trong đời sống người Việt: Hành trình tinh tế từ truyền thống đến hiện đại

Chè, vượt xa khỏi định nghĩa đơn thuần là một thức uống, đã thăng hoa thành một nét văn hóa đặc sắc, len lỏi vào từng mạch sống của người Việt. Từ chén trà mộc mạc nơi làng quê yên bình đến những buổi thưởng trà tao nhã giữa chốn phồn hoa đô thị, văn hóa chè Việt Nam mang trong mình một sức sống mãnh liệt, kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, tạo nên một dòng chảy văn hóa liên tục và trường tồn. Nhân sự kiện Vinh danh doanh nhân doanh nghiệp vì sự phát triển ngành chè Việt Nam "CHÈ VIỆT - DI SẢN & TƯƠNG LAI", chúng ta hãy cùng nhau chiêm nghiệm sâu hơn về hành trình tinh tế của văn hóa chè trong đời sống của người Việt.

Ảnh: Internet

Hình ảnh ấm trà nóng bốc hơi nghi ngút trên bàn thờ gia tiên đã trở thành một phần không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt. Chén trà dâng lên tổ tiên không chỉ là nghi thức, mà còn là biểu hiện của lòng thành kính, sự biết ơn sâu sắc của con cháu đối với ông bà, cha mẹ, thể hiện sự nối kết giữa các thế hệ. Trong những dịp lễ Tết, giỗ chạp, chén trà như sợi dây vô hình kết nối các thành viên trong gia đình, vun đắp tình thân và truyền thống gia tộc.

Không chỉ hiện diện trong không gian gia đình ấm cúng, chén trà còn là cầu nối trong những cuộc gặp gỡ bạn bè, đối tác. Câu nói “Khách đến nhà không trà thì rượu” đã trở thành một nét đẹp văn hóa đặc trưng của người Việt, thể hiện sự hiếu khách, trọng tình nghĩa. Chén trà mời khách không đơn thuần là thức uống giải khát, mà còn là lời chào đón nồng hậu, là chất xúc tác cho những câu chuyện tâm tình, sẻ chia, là biểu tượng của sự kết nối và giao lưu tình cảm.

Ảnh: Internet

Ở những miền quê thanh bình, chén trà còn là “liều thuốc tinh thần” giúp người nông dân xua tan mệt mỏi sau những giờ lao động vất vả. Hình ảnh những người nông dân quây quần bên ấm trà, trò chuyện rôm rã sau một ngày làm việc trên đồng ruộng đã trở thành một bức tranh bình dị, thân thuộc, đậm chất hồn quê Việt Nam. Chén trà lúc này không chỉ giải khát mà còn là niềm vui, là sự sẻ chia, là sợi dây gắn kết cộng đồng.

Văn hóa chè đã thấm sâu vào tâm hồn người Việt, trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho nghệ thuật và văn chương. Từ những câu ca dao, tục ngữ dân gian đến những tác phẩm văn học hiện đại, hình ảnh chén trà, ấm trà, cây chè… xuất hiện với những tầng ý nghĩa sâu sắc, phản ánh tâm tư, tình cảm và triết lý sống của người Việt.

Ảnh: Internet

Câu ca dao “Trà xanh, nước chát, khách quen nhà” ngắn gọn mà hàm chứa biết bao tình cảm thân thương, mến khách. Dù trà xanh, nước chát, nhưng với khách quen, đó lại là hương vị của tình quê, của sự gắn bó thân thiết, là biểu tượng của sự chân thành, mộc mạc.

Trong thơ Nguyễn Bính, chén trà hiện lên với vẻ đẹp bình dị, mộc mạc: “Thôi thì ta uống chén trà Tầu / Ngon cũng không ngon, đắng cũng liều”. Chén trà Tầu tuy không ngon, nhưng lại là cái cớ để hàn huyên, tâm sự, chia sẻ những buồn vui trong cuộc sống, thể hiện tinh thần lạc quan và sự trân trọng những khoảnh khắc đời thường.

Trong các nghi lễ truyền thống của người Việt, chè đóng một vai trò quan trọng, không thể thiếu. Trong lễ dạm ngõ, lễ ăn hỏi, lễ cưới, chè được dâng lên tổ tiên, ông bà, cha mẹ hai bên gia đình như một lời cầu chúc hạnh phúc, trăm năm hòa hợp. Chè cũng là thức uống không thể thiếu trong các buổi lễ hội, đình đám của làng quê, thể hiện sự tôn kính, thành kính và mong muốn những điều tốt đẹp.

Trong xã hội hiện đại, văn hóa chè Việt Nam vẫn được gìn giữ và phát triển không ngừng. Bên cạnh những hình thức thưởng trà truyền thống, nhiều loại hình trà đạo, trà quán hiện đại ra đời, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng. Các sản phẩm chè cũng được chế biến đa dạng hơn, từ chè xanh truyền thống đến các loại chè ướp hương, chè túi lọc… đáp ứng thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng.

Ảnh: Internet

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, văn hóa chè cũng đang đối mặt với những thách thức. Sự du nhập của văn hóa nước ngoài, lối sống hiện đại có thể làm phai nhạt những giá trị truyền thống. Việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật trong trồng chè, sử dụng hương liệu, chất phụ gia trong chế biến chè cũng ảnh hưởng đến chất lượng và sức khỏe người tiêu dùng, đòi hỏi sự quan tâm và giải pháp kịp thời.

Để bảo tồn và phát triển văn hóa chè Việt Nam một cách bền vững, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Cần nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của văn hóa chè, khuyến khích sử dụng chè sạch, an toàn. Đồng thời, cần hỗ trợ các làng nghề chè truyền thống, phát triển du lịch chè, đưa văn hóa chè Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế, góp phần quảng bá hình ảnh và giá trị văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Sự kiện "CHÈ VIỆT - DI SẢN & TƯƠNG LAI" không chỉ là dịp để tôn vinh những doanh nhân, doanh nghiệp đã có đóng góp to lớn cho sự phát triển của ngành chè, mà còn là cơ hội để quảng bá văn hóa chè Việt Nam ra thế giới, khẳng định vị thế của chè Việt trên trường quốc tế. Tin tưởng rằng, với sự nỗ lực của toàn ngành và cộng đồng, văn hóa chè Việt Nam sẽ tiếp tục tỏa sáng, trở thành một di sản văn hóa quý báu của dân tộc, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.

Phạm Bằng Giang