Xung quanh việc Trung Quốc từ bỏ các đãi ngộ tại WTO

Trung Quốc chính thức tuyên bố từ bỏ địa vị nước đang phát triển trong Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), một quyết định được xem là bước ngoặt quan trọng trong bối cảnh thương mại toàn cầu có nhiều biến động.

Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala (trái) và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường - Ảnh: AP.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường công bố quyết định này vào ngày 23/9, trong bài phát biểu tại diễn đàn phát triển do Trung Quốc tổ chức bên lề kỳ họp thường niên Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.

Tuyên bố đáng chú ý từ Trung Quốc

Phát biểu tại một cuộc họp cấp cao về Sáng kiến Phát triển Toàn cầu bên lề khóa họp 80 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York (Mỹ), ông Lý Cường nhấn mạnh Trung Quốc hành xử như "một quốc gia đang phát triển lớn có trách nhiệm."

Theo quy định của WTO, các nước đang phát triển có thể hưởng những quyền lợi nhất định, chẳng hạn như thời gian thực hiện cam kết dài hơn và các biện pháp hỗ trợ mở rộng cơ hội thương mại. Tuy nhiên, nhiều quốc gia phát triển, trong đó có Mỹ, từng cho rằng Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - không nên tiếp tục được xếp vào nhóm này.

Theo thông tin từ Bộ Thương mại Trung Quốc, bước đi này của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy hệ thống thương mại toàn cầu, nhất là khi hệ thống này đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ các cuộc chiến thương mại và các biện pháp bảo hộ từ các quốc gia khác nhau. Tuy nhiên, Trung Quốc không đề cập đến tên nước cụ thể nào.

WTO là diễn đàn thương mại toàn cầu và giám sát thực thi thỏa thuận, nhưng ngày càng kém hiệu quả, dẫn tới các kêu gọi cải cách. Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala mô tả quyết định của Trung Quốc là "tin lớn, then chốt" cho cải cách WTO. "Đây là kết quả của nhiều năm nỗ lực", bà nói.

Tại WTO, việc được hưởng quy chế đặc biệt dành cho nước đang phát triển giúp quốc gia thành viên duy trì thuế nhập khẩu cao và các rào cản thương mại khác để thúc đẩy tăng trưởng. Nói cách khác, họ hưởng lợi từ yêu cầu thấp hơn về mở cửa thị trường và thời gian chuyển tiếp dài hơn để thực thi các bước mở cửa đó.

Có phải nước đang phát triển?

Mỹ từ lâu lập luận rằng Trung Quốc nên từ bỏ quy chế nước đang phát triển bởi đây là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Dù từ bỏ quyền hưởng đối xử dành cho nước đang phát triển tại WTO, Bộ Thương mại khẳng định nước này vẫn là quốc gia có thu nhập trung bình, thuộc nhóm đang phát triển.

Từ lâu, Trung Quốc và cộng đồng thế giới thừa nhận nước này là "siêu cường lai" (hybrid superpower). Bởi năng lực kinh tế, chính trị lẫn khoa học của họ xứng tầm vị thế siêu cường. Năm 2023, Hạ viện Mỹ bỏ phiếu nhất trí rằng không nên xem Trung Quốc là nước đang phát triển nữa.

Tuy nhiên, căn cứ để xác định là "nước đang phát triển" cũng thuyết phục, ít nhất là trên lý thuyết. Dù tăng trưởng ổn định những thập niên gần đây, thu nhập trung bình của Trung Quốc chưa đạt ngưỡng của các nước phát triển. Theo Ngân hàng Thế giới, GDP bình quân đầu người Trung Quốc năm 2024 là 13.303 USD, so với mức 85.800 USD của Mỹ.

Tháng 5/2023, sau cuộc bỏ phiếu của Hạ viện Mỹ, Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định Bắc Kinh chưa bao giờ sử dụng vị thế "nền kinh tế lai" làm lá chắn để trốn tránh nghĩa vụ quốc tế hay bàn đạp để giành quyền lợi đặc biệt. Thay vào đó, Trung Quốc đã hết sức nỗ lực đóng góp vào hòa bình và phát triển thế giới.

Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 24/9 cũng cho biết ngày càng nhiều quốc gia nhận vốn vay và hỗ trợ kỹ thuật từ nước này để xây dựng hạ tầng lớn như đường bộ, đường sắt, đập thủy điện – thường do các tập đoàn nhà nước lớn của Trung Quốc đảm trách.

WTO là tổ chức gồm 166 quốc gia thành viên. WTO hiện đang đánh giá lại cách thực giải quyết tranh chấp sau khi Mỹ vào năm 2019 dừng bổ nhiệm thẩm phán vào Cơ quan Phúc thẩm của WTO, bộ phận được coi là "tòa án tối cao" của thương mại quốc tế. Từ tháng 12/2019 đến nay, cơ quan này không thể thụ lý đơn kháng nghị vì không còn có đủ số thẩm phán tối thiểu.

Triển vọng cho các quốc gia xuất khẩu vào Trung Quốc

Quyết định từ bỏ ưu đãi đặc biệt trong WTO của Trung Quốc mang lại nhiều tầng ý nghĩa cho quan hệ thương mại quốc tế. Một trong những tác động đáng chú ý nhất chính là triển vọng mới cho các nước xuất khẩu vào thị trường đông dân nhất thế giới.

Khi đặt mình vào cùng vị thế với các nền kinh tế phát triển trong WTO, Trung Quốc đang gửi đi thông điệp rằng các quy tắc thương mại sẽ được áp dụng công bằng hơn. Điều này có thể giảm bớt lo ngại về sự mất cân bằng trong cạnh tranh, đồng thời củng cố niềm tin của các đối tác quốc tế vào tính ổn định của thị trường.

Song song với đó, Bắc Kinh nhấn mạnh cam kết mở cửa ở tiêu chuẩn cao, cải cách thủ tục hải quan và tạo thuận lợi thương mại. Những động thái này hứa hẹn giúp hàng hóa và dịch vụ từ bên ngoài tiếp cận thị trường Trung Quốc dễ dàng hơn, trong bối cảnh nhu cầu nhập khẩu đang ngày một đa dạng. Sự chuyển hướng chiến lược phát triển của Trung Quốc, từ chú trọng tăng trưởng sản xuất sang nâng cao chất lượng tiêu dùng, càng làm gia tăng khoảng trống cho các nhà xuất khẩu quốc tế, từ nông sản, thực phẩm chế biến cho đến công nghệ xanh và sản phẩm công nghiệp hiện đại.

Đối với Việt Nam và các nước ASEAN, triển vọng này đặc biệt rõ rệt. Hơn nữa, sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu đang khiến các sản phẩm linh kiện và bán thành phẩm từ khu vực Đông Nam Á trở thành nguồn nhập khẩu quan trọng phục vụ sản xuất tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

An Bình

(theo baochinhphu.vn)

Nguồn: https://baochinhphu.vn/xung-quanh-viec-trung-quoc-tu-bo-cac-dai-ngo-tai-wto-102250928082157732.htm